Κυριακή 15 Μαΐου 2011

Η δύναμη των μέσων


Όπως έχει ήδη χιλιοειπωθεί και καθημερινά τεκμηριώνεται ποικιλοτρόπως, η δύναμη των μέσων είναι τεράστια και αναμφίβολη. Την θέση αυτή έρχεται να ενισχύσει ένα παράδειγμα από την πρώιμη ζωή των μέσων και συγκεκριμένα του ραδιοφώνου.




Στις 30 Οκτωβρίου του 1938 η ραδιοφωνική εκπομπή Mercury Theatre On The Air, με αφορμή τη γιορτή του Χάλουειν, θα μετέδιδε μερικές σκηνές από το έργο του Γουέλς «Ο Πόλεμος των Κόσμων».

Όταν οι ακροατές άνοιξαν τα ραδιόφωνά τους άκουσαν την ακόλουθη ανακοίνωση: «Η ραδιοφωνική εταιρία Κολούμπια και οι συνεργαζόμενες μαζί της εταιρίες, σας παρουσιάζουν τον Όρσον Γουέλς και τους συντρόφους του στο έργο του Άγγλου συγγραφέα Γουέλς "Ο Πόλεμος των Κόσμων"». Ύστερα άρχισε η εκπομπή.

 Η μετάδοση έγινε με τέτοιο τρόπο, ώστε οι ακροατές είχανε την εντύπωση πως ο εκφωνητής μιλούσε για αληθινές σκηνές που διαδραματίζονταν μπροστά στα μάτια του. Μάλιστα η εκπομπή διακόπτονταν για να συνεχισθεί σε λίγο με νεότερες σκηνές.

Ξαφνικά έγινε μία ακόμη διακοπή, όπως όταν πρόκειται να μεταδοθεί κάποια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είδηση, και ο εκφωνητής ακούστηκε να λέει: «Επάνω στον πλανήτη Άρη παρατηρούνται αλλεπάλληλες μυστηριώδεις εκρήξεις».

Ύστερα ακολούθησε καινούργια μετάδοση: «Ένας μετεωρόλιθος έπεσε προ ολίγου στη γη» και για να γίνει η εκπομπή ακόμα πιο ενδιαφέρουσα, είπε ο εκφωνητής πως ο μετεωρόλιθος έπεσε στην Αμερική, κοντά στην πόλη Πρίνστον του Νιού Τζέρσεϊ, ενώ στο μυθιστόρημα του Γουέλς αναφέρεται πως ο μετεωρόλιθος είχε πέσει στην Αγγλία. Ακολούθησε η ανακοίνωση πως δεν επρόκειτο για μετεωρόλιθο παρά για έναν κύλινδρο μέσα από τον οποίο βγήκαν πλάσματα από τον Άρη. Ήτανε οπλισμένα με μία φοβερή θερμική ακτίνα που έκαιγε ό,τι βρισκότανε μπροστά της. Πολλοί άνθρωποι σκοτώθηκαν από αυτήν και οι Αρειανοί βαδίζανε προς τη Νέα Υόρκη.

Το αποτέλεσμα της εκπομπής αυτής ήτανε να καταληφθούν πολλοί Αμερικανοί από πανικό. Πολλοί ακροατές δεν είχανε ακούσει πως πρόκειται για ραδιοσκηνοθεσία και νομίζανε πως όσα άκουγαν ήταν αληθινά.

Οι κάτοικοι του Νιου Τζέρσεϊ και της Νέας Υόρκης πιστέψανε πως ήτανε ο πρώτος στόχος των Αρειανών και τρομοκρατήθηκαν. Γέροι, νέοι και παιδιά ετοιμάστηκαν να φύγουν παίρνοντας μαζί τους ό,τι πιο πολύτιμο είχανε. Τα τηλέφωνα της αστυνομίας, των εφημερίδων και της ραδιοφωνικής εταιρίας δεν πρόφταιναν να απαντάνε στις αγωνιώδεις ερωτήσεις του κοινού. Οι περισσότεροι ρωτούσαν πού έπρεπε να καταφύγουν για περισσότερη ασφάλεια. Η φαντασία συμπλήρωνε τον πανικό. Κάποιος βεβαίωσε ότι η αστυνομία είχε βγάλει διαταγή να εκκενωθεί αμέσως η Νέα Υόρκη. Άλλος ανέφερε πως είδε εχθρικά αεροπλάνα να πετάνε πάνω από τον ποταμό Χάντσον. Και άλλος  πως είχε δει με τα μάτια του τους καπνούς της μάχης ανάμεσα στους Αρειανούς και στον αμερικανικό στρατό.

 Γιατροί και νοσοκόμοι τηλεφωνούσαν στα νοσοκομεία για να προσφέρουν εθελοντικές υπηρεσίες και μερικοί δημοτικοί υπάλληλοι άρχισαν να καταστρώνουν σχέδια για την εκκένωση της Νέας Υόρκης. Από όλες τις άλλες αμερικανικές περιοχές φθάνανε τηλεγραφήματα και τηλεφωνήματα συγγενών και φίλων που αγωνιούσαν για την τύχη των δικών τους. Και όλοι αναρωτιόνταν αν οι εισβολείς κατακτούσαν όλες τις Η.Π.Α. και τον Καναδά. Κάποια γυναίκα από το Οχάιο τηλεφώνησε σε μια εφημερίδα και ρώτησε ποια ώρα ακριβώς θα ερχόταν το τέλος του κόσμου. Μια άλλη, στην Πενσυλβάνια, την βρήκε ο σύζυγός της τη στιγμή που ετοιμαζόταν να πιει δηλητήριο, λέγοντας «Καλύτερα να πεθάνω έτσι ».

Ο Γουέλς δεν αντιλήφθηκε τον πανικό που προκάλεσε παρά μόνο όταν η αστυνομία όρμισε και κατέλαβε το στούντιο του σταθμού διακόπτοντας την εκπομπή.

Την επόμενη μέρα, κι ενώ οι Αμερικανοί προσπαθούσαν να συνέλθουν από τον τρόμο τους, όλος ο κόσμος, ακόμα και ο Χίτλερ γελούσε με το πάθημά τους.

Το συγκεκριμένο γεγονός αποτελεί διαχρονικό παράδειγμα της δύναμης που ασκούν τα μέσα, εξουσιάζοντας το θυμικό, κυριεύοντας τη λογική και καθιστώντας εύφορο το έδαφος για την προπαγάνδα.

Αυτό που αξίζει περισσότερο όμως να διατυπωθεί είναι πώς ο κόσμος μετά το συγκεκριμένο γεγονός έδειξε να είναι πιο δύσπιστος ως προς της πληροφορίες που λαμβάνει.Λέγεται ότι η είδηση της ιαπωνικής επίθεσης στο Περλ Χάρμπορ έγινε δεκτή με σκεπτικισμό από το αμερικανικό κοινό, ως συνέπεια των όσων συνέβησαν με τη ραδιοφωνική μετάδοση του «Πολέμου των Κόσμων».

Μήπως όμως θα έπρεπε να αναρωτηθούμε, γιατί εμείς μετά από τόσα χρόνια, δεν προβάλλουμε καμία αντίσταση σε όσα καθημερινά ακούμε και βλέπουμε, δεν ακολουθούμε καμία κριτική προσέγγιση, δεν έχουμε καμία ερευνητική διάθεση...δεν γινόμαστε λίγο δύσπιστοι...