Είναι λύση η επιστροφή σε εθνικά νομίσματα;
Διάβαζα το τελευταίο πολύ ενδιαφέρον άρθρο του Paul Krugman που δημοσιεύτηκε στους New York Times χθες και αφορά την κατάσταση στην Ευρώπη, καθώς η κρίση αναζωπυρώνεται με την άνοδο των spreads τόσο για Ισπανία όσο και για την Ιταλία. Αν και η κίνηση της ΕΚΤ να παρέχει ρευστότητα στις Ευρωπαϊκές τράπεζες (LTRO1 & LTRO2) κατεύνασε για ένα διάστημα τις αγορές, εντούτοις δεν λειτούργησε ως εφαλτήριο θετικών πρωτοβουλιών στη χάραξη πολιτικής της ΕΕ για την αντιμετώπιση της κρίσης.
Η τελευταία αύξηση των Ισπανικών spreads δεν έρχεται απλώς ως αποτέλεσμα της μη επίτευξης δημοσιονομικών στόχων της χώρας. Η πολιτική αυτής της λιτότητας δεν μπορεί να αποδώσει σε μία οικονομία όπου η ανεργία είναι στο 23,6% (περίπου 50% στους νέους) και η οικονομία σε ύφεση.
Στην άποψη αυτή συνηγορεί και ο Wolfgang Münchau, συντάκτης των Financial Times σε θέματα που αφορούν την Ε.Ε. και την Ευρωπαϊκή Οικονομία, τονίζοντας ότι οι επενδυτές δεν ανησυχούν τόσο για τα ελλείμματα, όσο για το ότι η λιτότητα μπορεί να καταστρέψει τελικά την Ισπανική οικονομία, αναγκάζοντάς την είτε να βγει από το Ευρώ είτε να προσφύγει στο Μηχανισμό Στήριξης.
Μάλιστα περιγράφει γλαφυρά αυτή τη στιγμή πανικού των αγορών λέγοντας ότι μόλις ο Πρωθυπουργός Mariano Rajoy ανακοίνωσε τις περικοπές για το 2013, τότε ξεκίνησε και η άνοδος των αποδόσεων των Ισπανικών ομολόγων στο 6%. Επιπλέον, ο στόχος της μείωσης του ισπανικού ελλείμματος κατά 3,2% (από το 8,5% στο 5,3%) δεν απαιτεί μείωση των δαπανών κατά €32 δις, όπως ανακοίνωσε η κυβέρνηση, αλλά μείωση από €53 δις έως €64 δις, σύμφωνα με τον Ισπανό οικονομολόγο Luis Garicano (ολόκληρο το άρθρο στους Financial Times).
Και όλα αυτά συμβαίνουν στην Ισπανία, μία χώρα που στην αρχή της κρίσης ήταν καλά δημοσιονομικά, έχοντας χαμηλό χρέος και πλεόνασμα. «Δυστυχώς είχε και μία τεράστια στεγαστική φούσκα, μία φούσκα που δημιουργήθηκε σε μεγάλο βαθμό και από το δανεισμό Γερμανικών τραπεζών στις αντίστοιχες Ισπανικές. Όταν η φούσκα έσκασε, η Ισπανική οικονομία κατέρρευσε. Τα δημοσιονομικά προβλήματα της Ισπανίας είναι αποτέλεσμα της ύφεσης, όχι η αιτία», λέει στο ίδιο άρθρο ο Krugman.
Μπορείτε να διαβάσετε ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τη φούσκα στο στεγαστικό κλάδο στην Ισπανία, στο άρθρο που δημοσιεύτηκε στο VOX.
Παρόλα αυτά η Ευρώπη δεν φαίνεται να έχει κάποιο εναλλακτικό σχέδιο πέραν αυτού της αυστηρής λιτότητας, που έχει επιδεινώσει την ύφεση σε πολλές οικονομίες και δεν έχει καν ανταποκριθεί στον στόχο του να πείσει τις αγορές ότι οι χώρες αυτές είναι σε καλό δρόμο, ώστε να μειωθούν ακολούθως και τα επιτόκια δανεισμού τους.
Τι πρέπει να γίνει;
Η λύση μπορεί να προέρθει από έναν συνδυασμό επεκτατικής νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής. Πιθανόν η διαδικασία να είναι πάλι πολύ δύσκολη για τα προβληματικά κράτη και πιθανόν να είναι ήδη αργά, όπως αναφέρει σε παλαιότερο άρθρο του ο Γιάννης Βαρουφάκης.
Με αφορμή τις απόψεις ή τους φόβους που εκφράζονται για επιστροφή ακόμα και της Ισπανίας στο εθνικό της νόμισμα, θυμήθηκα και ανέτρεξα στο εξαιρετικό άρθρο του κ. Βαρουφάκη. Επειδή το ερώτημα περί επιστροφής σε εθνικό νόμισμα είναι όντως ένα πολύ συχνό ερώτημα που ακούγεται πιο συχνά όσο τα πράγματα δεν πηγαίνουν καλά, θα ήθελα να παραθέσω απλώς μερικά ενδιαφέροντα σημεία του συγκεκριμένου άρθρου (προτείνω να ανατρέξετε στο άρθρο για μία συνολικότερη εικόνα).
Η επιστροφή στην δραχμή όσο το ευρώ εξακολουθεί να ισχύει θα έχει ανυπολόγιστο και ειδεχθέστατο ανθρώπινο κόστος.
Η δημιουργία νέου εθνικού νομίσματος (όσο το «ξένο» ευρώ εξακολουθεί να υπάρχει), σε αυτή την περίπτωση, θα είναι καταστροφική. Γιατί;
Η έκδοση νέου νομίσματος θα δημιουργήσει μια διπλή, διαιρεμένη οικονομία. Από την μία θα έχουμε τις περισσότερες αποταμιεύσεις σε ευρώ. Από την άλλη θα έχουμε τους μισθούς και τις συντάξεις να βγαίνουν από τα ΑΤΜ των τραπεζών σε δραχμές. Με το που θα εισπράττονται, οι πολίτες θα προσπαθούν να ανταλλάσσουν τις δραχμές σε ευρώ, γνωρίζοντας ότι σε μερικές ώρες οι δραχμές τους θα υποτιμηθούν. Έτσι, θα έχουμε δύο Ελλάδες. Την Ελλάδα εκείνων που δεν έχουν πρόσβαση σε ευρώ, και οι οποίοι θα εγκλωβιστούν σε μια τριτοκοσμική Ελλάδα. Και την Ελλάδα που έχουν πρόσβαση σε ευρώ η εξουσία των οποίων θα είναι μεγάλη επί των υπόλοιπων. Για να νοικιάσεις ένα αξιοπρεπές διαμέρισμα θα πρέπει να έχεις ευρώ. Για να στείλεις τα παιδιά σου σε ιδιωτικό σχολείο, το ίδιο. Πολλοί έμποροι θα εμπορεύονται μόνο σε ευρώ ή θα ζητούν «τοκογλυφικά» ποσά σε δραχμές. Όμως οι μισθοί και οι συντάξεις θα παρέχονται σε δραχμές. Εν πολλοίς, η Ελλάδα θα θυμίζει την Τουρκία της δεκαετίας του ’80 όπου η διττή οικονομία (μία για τους εξαθλιωμένους ‘ανατολίτες’ που λειτουργούσε με ντόπιο νόμισμα και μία για τους ‘εξευρωπαϊσμένους’ πολίτες που χρησιμοποιούσαν μάρκα, φράγκα και δολάρια) δεν επέτρεπε την ανάπτυξη παρά μόνο ενίσχυε την ανισότητα και την υποανάπτυξη.
Δεν μπορώ να φανταστώ τι είδους πιέσεις θα μπορούσε να ασκήσει η Ελλάδα για την επανεξέταση κάποιων πολιτικών σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, ειδικά όταν ο συσχετισμός των δυνάμεων είναι τέτοιος που η χάραξη πολιτικής περνάει κατά κύριο λόγο από το Βερολίνο και τις οικονομικά ισχυρές χώρες. Θέλω να ελπίζω ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα δείξουν αποφασιστικότητα στο να ληφθούν περαιτέρω μέτρα και να χαραχθούν νέες στρατηγικές που θα δημιουργήσουν μία πνοή στην Ευρωπαϊκή οικονομία και μία αίσθηση τουλάχιστον ελπίδας. «Προς το παρόν δημιουργούν μία αίσθηση απόγνωσης», όπως αναφέρει ο Krugman. «Αντί να παραδεχθούν ότι έχουν κάνει λάθος, δείχνουν αποφασισμένοι να οδηγήσουν την οικονομία και την κοινωνία στον γκρεμό».
Η δημιουργία νέου εθνικού νομίσματος (όσο το «ξένο» ευρώ εξακολουθεί να υπάρχει), σε αυτή την περίπτωση, θα είναι καταστροφική. Γιατί;
Η έκδοση νέου νομίσματος θα δημιουργήσει μια διπλή, διαιρεμένη οικονομία. Από την μία θα έχουμε τις περισσότερες αποταμιεύσεις σε ευρώ. Από την άλλη θα έχουμε τους μισθούς και τις συντάξεις να βγαίνουν από τα ΑΤΜ των τραπεζών σε δραχμές. Με το που θα εισπράττονται, οι πολίτες θα προσπαθούν να ανταλλάσσουν τις δραχμές σε ευρώ, γνωρίζοντας ότι σε μερικές ώρες οι δραχμές τους θα υποτιμηθούν. Έτσι, θα έχουμε δύο Ελλάδες. Την Ελλάδα εκείνων που δεν έχουν πρόσβαση σε ευρώ, και οι οποίοι θα εγκλωβιστούν σε μια τριτοκοσμική Ελλάδα. Και την Ελλάδα που έχουν πρόσβαση σε ευρώ η εξουσία των οποίων θα είναι μεγάλη επί των υπόλοιπων. Για να νοικιάσεις ένα αξιοπρεπές διαμέρισμα θα πρέπει να έχεις ευρώ. Για να στείλεις τα παιδιά σου σε ιδιωτικό σχολείο, το ίδιο. Πολλοί έμποροι θα εμπορεύονται μόνο σε ευρώ ή θα ζητούν «τοκογλυφικά» ποσά σε δραχμές. Όμως οι μισθοί και οι συντάξεις θα παρέχονται σε δραχμές. Εν πολλοίς, η Ελλάδα θα θυμίζει την Τουρκία της δεκαετίας του ’80 όπου η διττή οικονομία (μία για τους εξαθλιωμένους ‘ανατολίτες’ που λειτουργούσε με ντόπιο νόμισμα και μία για τους ‘εξευρωπαϊσμένους’ πολίτες που χρησιμοποιούσαν μάρκα, φράγκα και δολάρια) δεν επέτρεπε την ανάπτυξη παρά μόνο ενίσχυε την ανισότητα και την υποανάπτυξη.
Δεν μπορώ να φανταστώ τι είδους πιέσεις θα μπορούσε να ασκήσει η Ελλάδα για την επανεξέταση κάποιων πολιτικών σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, ειδικά όταν ο συσχετισμός των δυνάμεων είναι τέτοιος που η χάραξη πολιτικής περνάει κατά κύριο λόγο από το Βερολίνο και τις οικονομικά ισχυρές χώρες. Θέλω να ελπίζω ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα δείξουν αποφασιστικότητα στο να ληφθούν περαιτέρω μέτρα και να χαραχθούν νέες στρατηγικές που θα δημιουργήσουν μία πνοή στην Ευρωπαϊκή οικονομία και μία αίσθηση τουλάχιστον ελπίδας. «Προς το παρόν δημιουργούν μία αίσθηση απόγνωσης», όπως αναφέρει ο Krugman. «Αντί να παραδεχθούν ότι έχουν κάνει λάθος, δείχνουν αποφασισμένοι να οδηγήσουν την οικονομία και την κοινωνία στον γκρεμό».
via lifo.gr
