Παρά τη βαριά ατμόσφαιρα και φέτος η προσέλευση ξεπέρασε κάθε προσδοκία.
Η περσινή Art-Athina είχε συμπέσει με την έκρηξη βόμβας στον Κορυδαλλό (τα εγκαίνια ήταν στις 13 Μαΐου 2010, η έκρηξη συνέβη την επομένη). Επίσης, η περσινή Art-Athina ήρθε δύο εβδομάδες μετά τους νεκρούς της Marfin και είκοσι ημέρες μετά την εμφάνιση του πρωθυπουργού από το Καστελλόριζο, απ’ όπου ανακοίνωσε επισήμως ότι η χώρα χρειάζεται τον διεθνή μηχανισμό στήριξης.
Φέτος, με τα Μνημόνια, τους νεκρούς και τους τραυματίες να διαδέχονται ο ένας τον άλλο και βέβαια, την αβεβαιότητα να χτυπάει κόκκινο, η 17η Art-Athina πραγματοποιήθηκε (12 - 15 Μαΐου, Κλειστό Π. Φαλήρου - γήπεδο Tae Kwon Do) μέσα σε ακόμα πιο βαριά ατμόσφαιρα. Διότι αν η περσινή διοργάνωση συνέπεσε με το αρχικό σοκ της συνειδητοποίησης ότι η χώρα μπαίνει σε βαθιά κρίση, η φετινή βρήκε τον κόσμο βυθισμένο σε μια «εθνική κατάθλιψη», μουδιασμένο και τρομαγμένο απ’ όσα γίνονται στους δρόμους, φοβισμένο από το έλλειμμα ηγεσίας και με την παραδοχή ότι αυτός ο ένας χρόνος περικοπών και απολύσεων φαίνεται να πηγαίνει χαμένος.
Ωστόσο, το περασμένο Σαββατοκύριακο, η Art-Athina είχε απρόσμενα πολύ κόσμο και η αίσθηση καθώς βόλταρε κανείς ανάμεσα στα περίπτερα ήταν ευχάριστη, κυρίως λόγω αυτού του στοιχείου, αλλά και της καλής διοργάνωσης. Και δεν μιλάμε μόνο για τα εγκαίνια, αλλά για την Κυριακή το μεσημέρι, την ώρα του φαγητού και με έναν καλοκαιρινό ήλιο να καίει
Στο πρόγραμμα της έκθεσης, η Γιάννα Γραμματοπούλου, πρόεδρος του Πανελληνίου Συνδέσμου Αιθουσών Τέχνης, έγραφε ότι «η δυσχερής οικονομική συγκυρία την οποία βιώνει η χώρα μας θα μπορούσε να αποτρέψει την οποιαδήποτε σκέψη για τη διοργάνωση της 17ης Art-Athina. Θα μπορούσε ίσως και να θεωρηθεί πολυτέλεια». Ως βασικό κίνητρο για τη συνέχιση του θεσμού ανέφερε την «αθρόα συμμετοχή επισκεπτών στην περσινή διοργάνωση», ωστόσο, την υψηλή φετινή προσέλευση του κόσμου επιβεβαίωσαν στο τέλος και τα νούμερα: πάνω από 18.000 επισκέπτες συνολικά (αύξηση κατά 12,5% σε σχέση με το 2010). Αλλά αυτός δεν είναι ο μοναδικός λόγος για να συνεχίσει η Art-Athina. Οπως τόνισε η Ελένη Κορωναίου, της ομώνυμης γκαλερί, «και μόνον η παρουσία είναι σημαντικό στοιχείο γενικότερα, πόσω μάλλον σε εποχές κρίσης: σε μια τέτοια διοργάνωση οφείλεις να είσαι παρών. Είναι σημαντικό για τους καλλιτέχνες, τους γκαλερίστες και τους επιμελητές, για τη χώρα συνολικά».
Εμπορική υπόθεση
Το ζητούμενο, βεβαίως, παραμένει: η Art-Athina είναι μια καθαρά εμπορική υπόθεση, οι συμμετέχοντες πληρώνουν για να είναι παρόντες και ο στόχος είναι οι πωλήσεις. Επιτεύχθηκε κάτι τέτοιο; Δύσκολο να πει κανείς με βεβαιότητα. Οι γκαλερίστες δεν μπορούν να έχουν συνολική εικόνα των πωλήσεων, παρά μόνον των δικών τους, ενώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι συναλλαγές συχνά συνεχίζονται κι αφού κλείσουν οι πύλες της έκθεσης.
Εξάλλου, όπως μας είπε ο Γερμανός Heinz-Martin Weigand, της ομώνυμης γκαλερί με έδρα την Καρλσρούη, ο οποίος συμμετέχει εννέα χρόνια τώρα, «πολύ συχνά στην Αθήνα συμβαίνουν πράγματα την τελευταία στιγμή». Πάντως, έως το μεσημέρι της Κυριακής θα τολμούσαμε να πούμε ότι σε γενικές γραμμές επικρατούσε, αν όχι ικανοποίηση, τουλάχιστον ανακούφιση εκ μέρους των συμμετεχόντων: η αγοραστική κίνηση ήταν καλύτερη απ’ ό, τι περίμεναν οι περισσότεροι.
«Ισως διότι δεν περιμέναμε τίποτε απολύτως», είπε χαρακτηριστικά ο Ρουπέν Καλφαγιάν, που μαζί με τον αδελφό του Αρσέν διευθύνει την ομώνυμη γκαλερί. «Εμείς είχαμε αποφασίσει να έχουμε έργα καλλιτεχνών της νεότερης γενιάς, οι τιμές των οποίων είναι πιο προσιτές. Ηταν μια ευχάριστη έκπληξη το ότι είχαμε αρκετές πωλήσεις και σε ξένους συλλέκτες. Τηρουμένων των αναλογιών, είμαστε ευχαριστημένοι».
Στον απολογισμό τους, πάντως, οι διοργανωτές αναφέρουν ότι «παρά τη δύσκολη οικονομική συγκυρία, υπήρξε αξιοσημείωτο εμπορικό ενδιαφέρον» και η Γ. Γραμματοπούλου τόνισε ότι «η φετινή επιτυχία της Art-Athina είναι ενθαρρυντική, αλλά και δεσμευτική για το μέλλον της».
Ο Γεράσιμος Καππάτος, της Αίθουσας Τέχνης Καππάτος, είναι λιγότερο αισιόδοξος: «Εμπορικά δεν νομίζω ότι έγιναν σπουδαία πράγματα. Η επισκεψιμότητα είναι πολύ καλή, αλλά αυτό δεν έχει σχέση με την εμπορική κίνηση». Ο Γ. Καππάτος διαφωνεί με την πολιτική των «νεότερων άρα φθηνότερων καλλιτεχνών»: «Παρουσιάζω το πρόγραμμά μου είτε έχει κρίση είτε όχι. Θα δείξω όσα η γκαλερί μου προτείνει εδώ και χρόνια, μέσα στα οποία περιλαμβάνονται και νέοι καλλιτέχνες».
Υπάρχει κάμψη
«Υπάρχει μια κάμψη, αλλά είμαι ευχαριστημένη από την προσέλευση των συλλεκτών», λέει από την πλευρά της η Ε. Κορωναίου. «Το σίγουρο είναι ότι η μεσαία τάξη δεν αγοράζει, δεν έχει χρήματα να αγοράσει. Oμως, μια γκαλερί και μια διοργάνωση όπως η Art-Athina δεν στηρίζεται εκεί κατά κανόνα, αλλά στο περιορισμένο κοινό των συλλεκτών που έχουν άνεση οικονομική».
Ο Στάθης Παναγούλης της γκαλερί The Breeder θεωρεί πως η καλή γενική εικόνα οφείλεται στη δυναμική που έχει κάθε γκαλερί, αλλά και στη δυναμική επικοινωνιακή πολιτική που ακολούθησαν φέτος οι διοργανωτές.
Οι πιο κριτικές φωνές, πάντως, καυτηρίασαν την τάση προς έργα πιο προσιτά και εμπορικά (μικρά σε μέγεθος έργα παραστατικής τέχνης), κάνοντας λόγο για πισωγύρισμα και μιζέρια, ενώ άλλοι επισήμαναν ότι το υψηλό επίπεδο ξένων γκαλερί των αλλοτινών εποχών δεν υπάρχει πια.
Οι ξένοι δηλώνουν εντυπωσιασμένοι
Ο Marc de Puechredon της ομώνυμης γκαλερί (με έδρα τη Ζυρίχη και τη Βασιλεία) συμμετέχει τρία χρόνια στην Art-Athina και δηλώνει πολύ ευχαριστημένος από την αγοραστική κίνηση: «Το ενδιαφέρον είναι ότι όταν ξανάρχεσαι, συνειδητοποιείς ότι ο κόσμος δεν σε έχει ξεχάσει, ότι θυμούνται τη δουλειά σου. Φέτος βλέπω πιο πολλούς επισκέπτες από κάθε άλλη φορά και είναι εκπληκτικό αν αναλογιστεί κανείς ότι υπάρχει κρίση. Και είναι κόσμος ποιοτικός, όχι περαστικοί που απλώς κοιτάζουν “βιτρίνες”».
Για τον Τζον Μάρτιν (John Martin Gallery, Λονδίνο), ο οποίος συμμετέχει στην Art-Athina για δεύτερη φορά, όλα είναι «μια χαρά». Μας είπε ότι τόσα χρόνια άκουγε για τη διοργάνωση στο Λονδίνο και πέρυσι αποφάσισε να δοκιμάσει για πρώτη φορά. «Λυπάμαι για το τι γίνεται στη χώρα, αλλά εδώ έρχεται κόσμος με ενθουσιασμό για την τέχνη και συχνά αγοράζει. Ομως, ο κόσμος δεν θέλει μικρά έργα, θέλει πάντα τα πιο ωραία κομμάτια. Εχω συμμετάσχει και σε άλλες τέτοιες εκθέσεις σε εποχές κρίσης, και στο Λονδίνο και στο Δουβλίνο και βλέπω ότι γκαλερί και καλλιτέχνες στρέφονται προς τα μικρά, φθηνά έργα. Αυτό είναι καταστροφικό: ο σοβαρός συλλέκτης θέλει το καλύτερο κι όταν το βρει, το αγοράζει». Δεν τον τρόμαξαν οι ταραχές στους δρόμους; Γελάει. «Και πέρυσι είχατε ταραχές». Του χρόνου θα ξανάρθει; «Οπωσδήποτε».
Πάντως, η μικρή έκπληξη της ξένης παρουσίας ήρθε μάλλον από την Ιαπωνία: η Νορίκο Μαεχάρα, της νέας γκαλερί Nroom Artspace (ιδρύθηκε το 2009), με έδρα το Τόκιο, κατέφθασε με έργα νέων Ιαπώνων καλλιτεχνών σε εξαιρετικά προσιτές τιμές (της τάξης των 50-200 ευρώ) και ξεπούλησε. Ενα μικρό θαύμα από την Ιαπωνία, μια χώρα που επίσης δοκιμάζεται σκληρά τον τελευταίο καιρό.
