«Πιες ξίδι» Αυτό λέμε σε κάποιον που θύμωσε μαζί μας για να του δείξουμε ότι δεν μας νοιάζει. Είναι αρχαία συνήθεια. Ξίδι έδωσε και ο ρωμαίος στρατιώτης στον Χριστό πάνω στο σταυρό, όταν εκείνος ζήτησε νερό.
Μια φορά το χρόνο οι ρωμαίοι τιμούσαν την Αφροδίτη και τον Διόνυσο, μ’ έναν τρελό και παράξενο τρόπο: Κάθε 15 Μαΐου έβγαιναν στις πλατείες και τους δρόμους και άρχιζαν «πετροπόλεμο» με αυγά μελάτα. Χιλιάδες αβγά εκτοξεύονταν εκείνη την ημέρα και ο κόσμος γελούσε ξέφρενα για εβδομάδες.
Έμεινε, λοιπόν, η ερωτηματική φράση: «αβγά σου καθαρίζουνε;», την οποία λέμε όταν βλέπουμε κάποιον να γελά χωρίς λόγο.
«Αντί πινακίου φακής»
Η φράση αυτή αναφέρεται για μια άνιση ανταλλαγή.
Προέρχεται από την Παλαιά Διαθήκη, όπου ο γιος του Ισαάκ Ησαύ, πούλησε στο μικρότερο αδελφό του, για ένα πιάτο φακή, τα πρωτοτόκια του.
«Από την πόλη έρχομαι και στην κορφή κανέλα»
Η χαρακτηριστικότερη ίσως, πρόταση, για την περιγραφή της ασυναρτησίας.
Σύμφωνα με ιστορικές μαρτυρίες, η πραγματική μορφή της φράσης είναι: «Από την Πόλη έρχομαι και στην κορυφή καν’ έλα» που σημαίνει: Έρχομαι από την Κωνσταντινούπολη και σε προσκαλώ να έρθεις στην κορυφή. Αποτελούσε μήνυμα των Σταυροφόρων, όταν επέστρεφαν από την κατακτημένη πλέον Κωνσταντινούπολη και καθόριζαν ως σημείο συνάντησης τους την κορυφή κάποιου λόφου.
Όσο για τη συνέχεια της παραππάνω παροιμίας με τη φράση…. «και βγάζω το καπέλο μου να μη βραχεί η ομπρέλα», φαίνεται ότι αποτελεί νεότερη προσθήκη όσων δεν μπορούσαν να καταλάβουν τι σχέση είχε η Πόλη με την κανέλα.
«Βάλτου ρίγανη»
Αυτή η φράση θυμίζει την παροιμία «βρόμιο ψάρι ρίγανη αγαπάει» και έχει την ίδια σημασία: δηλαδή η ευκαιρία πέρασε πια, η δουλειά χάλασε.
«Δεν χαρίζω κάστανα»
Στα 1826 ο Ιμπραήμ έστειλε κατασκόπους του στην απόρθητη Μάνη, ντυμένους καστανάδες.
Αυτοί για να πληροφορηθούν από τις γυναίκες και τα παιδιά που βρίσκονταν οι άντρες τους, άρχισαν να χαρίζουν τα κάστανα, αντί να τα πουλάνε.
Υποψιασμένοι οι ντόπιοι τους έπιασαν και τους ανάγκασαν να πουν την αλήθεια. Όταν οι κατάσκοποι ρώτησαν για την τύχη τους, τους οι μανιάτες αποκρίθηκαν: «Εμείς δεν χαρίζουμε κάστανα», δηλαδή θα σας τιμωρήσουμε.
«Ένα μήλο την ημέρα, το γιατρό τον κάνει πέρα»
Αυτή η φράση δεν είναι ελληνική και προέρχεται από ένα αγγλικό παιδικό τραγουδάκι, που έλεγαν οι μαμάδες και οι νταντάδες για να πείσουν τα βλαστάρια τους να τρώνε φρούτα.
Μάλιστα, στην αγγλική του εκδοχή η λέξη γιατρός αντικαθίσταται και από τη λέξη οδοντίατρος, για να παραινέσει τα παιδιά να προτιμούν τα φρούτα από τα ζαχαρωτά.
«Έφαγε τον αγκλέουρα»
Έτσι χαρακτηρίζουμε τη δυσφορία από το πολύ φαγητό γιατί ο αγκλέουρας είναι ένα φυτό με θεραπευτικές ιδιότητες, που ωστόσο δημιουργεί δυσφορία σ’ αυτούς που το χρησιμοποιούν.
«Έφαγε το καταπέτασμα»
Τη φράση αυτή τη λέμε γι’ αυτούς που τρώνε πάρα πολύ ή για τους άρπαγες.
Αυτός, λοιπόν, που έφαγε το καταπέτασμα, έφαγε από την πολύ πείνα του και το τραπεζομάντηλο. Καταπέτασμα σημαίνει κάθε είδους κάλυμμα.
«Έφαγε χυλόπιτα»
Αυτή η φράση έμεινε από ένα περίφημο γιατροσόφι του Παρθένη Νένιμου, από τα Ιωάννινα, που έζησε γύρω στο 1815 και έδινε στους βαριά… ερωτευμένους ένα χυλό από σιτάρι ψημένο στο φούρνο μαζί με μπαχαρικά, για να τους περάσει ο καημός.
«Έχω τραχανά απλωμένο»
Αυτό προφασίζονται όσοι θέλουν να αποφύγουν μια αγγαρεία. Η φράση προήλθε από τις νοικοκυρές που μόλις ζυμώσουν και φτιάξουν τον τραχανά τον απλώνουν σε σεντόνια να στεγνώσει και βάζουν κάποιον να τον φυλάει από τις μύγες, τα πουλιά και τις κότες.
«Κολοκύθια στο πατερό»
Έτσι χαρακτηρίζουμε κάτι ανούσιο ή άνευ αξίας και το παρομοιάζουμε με τα κολοκύθια, που την παλιά εποχή περιφρονούνταν και τα κρεμάγανε στο πατερό -το πατάρι.
«Κουκιά μετρημένα»
Στα πολύ παλιά χρόνια χρησιμοποιούσαν τα κουκιά για ψήφους. Έτσι, μετά από την ψηφοφορία έπρεπε να είναι μετρημένα.
«Μέλι γάλα»
Αναφέρεται στη συμφιλίωση δύο ανθρώπων και προέρχεται από την Παλαιά Διαθήκη και περιγράφει τη γη της Επαγγελίας, όπου «έτρεχε μέλι και γάλα».
«Να μένει το βύσσινο»
Στις αρχές του περασμένου αιώνα, ένας ψηφοφόρος παράγγειλε βύσσινο σ΄ ένα βουλευτή, προκειμένου να τον καλοπιάσει για ένα ρουσφέτι.
Ο βουλευτής, όμως, δεν φαινόταν πρόθυμος να τον βοηθήσει και ο ψηφοφόρος ακύρωσε την παραγγελία.
«Όποιος καεί στο χυλό φυσάει και το γιαούρτι»
Είναι για όσους έχουν πάθει και είναι πλέον επιφυλακτικοί μέχρι εκνευρισμού.
«Όποιος έχει πολύ πιπέρι βάζει και στα λάχανα»
Φράσεις η που συμβολίζει την σπατάλη αφού παλιά το πιπέρι ήταν είδος πολυτελείας και μέτρο συναλλαγής.
«Πως το τρίβουν το πιπέρι»
Τα μπαχαρικά και το πιπέρι έρχονταν από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια αναλάμβαναν να το τρίβουν και να το πουλάνε σε σκόνη για να βγάζουν κέρδος.
Τη δύσκολη αυτή δουλειά την έκαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι.
Έτσι, όταν κανείς έπεφτε σε παράπτωμα οι άλλοι του λένε: «Τώρα θα μάθεις πως το τρίβουν το πιπέρι».
«Τα έκανες τουρσί»
Αυτό λέμε σε κάποιον που ανακάτεψε τα πράγματα, όπως στο τουρσί που είναι πολλά ζαρζαβατικά μαζί στο ίδιο βάζο.
«Το καλό το απίδιν άρκον τρώει το»
Λέγεται για κάτι ωραίο που έρχεται στην κατοχή κάποιου ανόητου.
Πιο συχνά λέγεται όταν κάποιος άσχημος ή ηλίθιος τύχει να παντρευτεί όμορφη ή έξυπνη γυναίκα.
«Τον έπιασαν στα πράσα»
Πρόκειται για τη σύλληψη του διαβόητου κλέφτη, Θόδωρου Καρρά, την εποχή που η Αθήνα μόλις είχε γίνει πρωτεύουσα.
Η σύλληψη έγινε από τον παπα Μελέτη, που έμενε στην Κολοκυνθού και εικάζονταν ότι είχε ένα τσουβάλι με φλουριά.
Το σπιτάκι που έμενε ήταν τριγυρισμένο από ένα μποστάνι με πράσα.
Όταν τη νύχτα άκουσε θόρυβο στο μποστάνι του, ο παπα Μελέτης βγήκε και έπιασε τον κλέφτη.
«Φάγαμε ψωμί κι αλάτι»
Λέγεται για ανθρώπους που συνδέονται πολύ στενά. Το αλάτι θεωρούνταν ανέκαθεν το σύμβολο της ενότητας της συμμαχίας, της αφθαρσίας, της διάρκειας και της αιωνιότητας. Και επειδή κανένα φαγητό δεν τρώγεται χωρίς αλάτι και ψωμί έγινε σύμβολο της ομόνοιας και της φιλίας.
«Φάτε μάτια ψάρια και κοιλιά περίδρομο»
Αυτή τη φράση την είπε ένας ψαράς, όταν οι στρατιώτες του Αλή Πασά κατάσχεσαν την ψαριά του, επειδή δεν είχε πληρώσει τους φόρους.
Ο πασάς των Ιωαννίνων είχε βάλει φόρο ένα γρόσι για κάθε οκά ψαριών και χελιών, που ψαρεύονταν από τη λίμνη.
