Μετά τους Έλληνες και τους Ιρλανδούς, ήρθε κι η σειρά των Πορτογάλων. Η κρίση χρέους της Ευρωζώνης θα αξιώσει και τρίτο θύμα. Η διάσωση της Πορτογαλίας, με χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου μοιάζει αναπόφευκτη, είτε η κυβέρνηση επιβιώσει είτε όχι.
Όμως η πτώση της κυβέρνησης Σόκρατες, μόλις 24 ώρες πριν τη σύγκληση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που υποτίθεται ότι θα βάλει τις τελευταίες πινελιές σε ένα ακόμη σχέδιο τερματισμού της κρίσης της Ευρωζώνης, θα αποτελέσει έναν πολύ δυσάρεστο οιωνό για όλους τους Ευρωπαίους ηγέτες που υποσχέθηκαν ότι «θα κάνουν ό,τι απαιτείται προκειμένου να σώσουν το ευρώ».
Χτες νωρίς το απόγευμα ξεκίνησε στο πορτογαλικό Κοινοβούλιο η συζήτηση για τα μέτρα λιτότητας που ενδέχεται να ανοίξει το δρόμο στην κατάρρευση της κυβέρνησης μειοψηφίας των Σοσιαλιστών του Σόκρατες. Πριν τη συνεδρίαση, ο πρωθυπουργός είχε δηλώσει ότι αν το σχέδιο λιτότητας απορριφθεί, θα καταθέσει την παραίτησή του – πρόσθεσε δε ότι η παραίτησή του θα υποχρεώσει την Πορτογαλία να ακολουθήσει την Ελλάδα και την Ιρλανδία στην αναζήτηση μιας ευρωπαϊκής διάσωσης.
Η σύνοδος άνοιξε με ομιλία του Υπουργού Οικονομικών Φερνάντο Τεξέιρα που προειδοποίησε ότι ενδεχόμενη απόρριψη των μέτρων λιτότητας θα επιφέρει την άμεση αύξηση του πρίμιουμ κινδύνου που καταβάλλει η χώρα για τα ομόλογά της και θα έχει άμεσες επιπτώσεις στην πιστοληπτική της αξιολόγηση. Όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης είχαν ανακοινώσει όμως ότι θα απορρίψουν τα νέα μέτρα λιτότητας που μειώνουν τις συντάξεις και τις δημόσιες δαπάνες. Και η αξιωματική αντιπολίτευση των Σοσιαλδημοκρατών που έως πρότινος στήριζε την κυβέρνηση και τα μέτρα της, είχε ζητήσει πρόωρες εκλογές.
Ως αργά χτες βράδυ ώρα Ελλάδας δεν είχαν ανακοινωθεί τα αποτελέσματα της πορτογαλικής ψηφοφορίας, αναμένονταν όμως η ήττα του προγράμματος λιτότητας και η παραίτηση του Σόκρατες. Σύμφωνα με το πορτογαλικό σύνταγμα, οι πρόωρες εκλογές προκηρύσσονται από τον πρόεδρο της χώρας και μπορούν να γίνουν 55 μέρες μετά την προκήρυξή τους. Ενδιαμέσως ασκεί προσωρινά τη διακυβέρνηση η απερχόμενη κυβέρνηση αλλά έχει περιορισμένες εξουσίες.
Στις Βρυξέλλες όπου οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι παρακολουθούσαν με εμφανή αγωνία από το απόγευμα τα τεκταινόμενα στην Πορτογαλίας, ο βασικός φόβος ήταν πως η κατάρρευση της πορτογαλικής κυβέρνησης θα οδηγήσει σε μια περίοδο αδράνειας, αφού κάθε μεταβατική κυβέρνηση έχει δεμένα τα χέρια της.
«Μπορεί μια μεταβατική κυβέρνηση να ζητήσει διεθνή συνδρομή;», έθετε χαρακτηριστικά το ερώτημα ένας Ευρωπαίος αξιωματούχος που ασχολείται με οικονομικά ζητήματα. «Μπορεί να εφαρμόσει ένα πλήρες πρόγραμμα διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων;».
«Αν και μια μεταβατική κυβέρνηση δεν μπορεί να αναλάβει μεγάλες αυτόνομες πρωτοβουλίες, μπορεί ίσως να λάβει την απόφαση για προσφυγή σε ευρωπαϊκή βοήθεια αν στηρίζεται σε αυτήν από το Κοινοβούλιο», τόνιζε άλλος αναλυτής, ωστόσο θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι κανένα κόμμα της Πορτογαλίας δεν θα στηρίξει στη Βουλή την προσφυγή στην ευρωπαϊκή χρηματοδότηση.
Ο Μανουέλ Μπαρόζο, πρώην πρωθυπουργός της Πορτογαλίας και σήμερα πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δήλωσε από την πλευρά του ότι δεν πιστεύει πως μια ξαφνική προσφυγή της Πορτογαλίας σε εκλογές θα πλήξει τη δυνατότητα της Λισσαβόνας να αντιμετωπίσει την κρίση χρέους. Όπως επισήμανε στους δημοσιογράφους, και άλλα κράτη μέλη της Ευρωζώνης μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν δύσκολα ζητήματα παρά τα πολιτικά προβλήματα.
«Μπορεί μια χώρα να έχει μεταβατική κυβέρνηση – και το Βέλγιο έχει μεταβατική κυβέρνηση εδώ και ένα χρόνο – η Λισσαβόνα δεν θα είναι η μόνη περίπτωση», υποστήριξε ο Μπαρόζο. «Μέχρι στιγμής, το θέμα δεν θεωρείται μείζον πρόβλημα, τουλάχιστον από την ευρωπαϊκή προοπτική».
«Μπορεί μια χώρα να έχει μεταβατική κυβέρνηση – και το Βέλγιο έχει μεταβατική κυβέρνηση εδώ και ένα χρόνο – η Λισσαβόνα δεν θα είναι η μόνη περίπτωση», υποστήριξε ο Μπαρόζο. «Μέχρι στιγμής, το θέμα δεν θεωρείται μείζον πρόβλημα, τουλάχιστον από την ευρωπαϊκή προοπτική».
Εν τω μεταξύ οι επιφυλάξεις των αγορών απέναντι στην Πορτογαλία δυναμώνουν. Οι αποδόσεις του 10ετούς πορτογαλικού ομολόγου έφτασαν χτες στο 7.83% από 7.68% την Τρίτη και το σπρεντ έναντι των ασφαλέστερων γερμανικών bunds κατέγραψε νέα αύξηση κατά 14 μονάδες βάσης, φτάνοντας στις 457 μονάδες.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της πλειοψηφίας των οικονομολόγων, κόστος δανεισμού άνω του 7% είναι μη βιώσιμο για την Πορτογαλία και θα την υποχρεώσει να προσφύγει στον ευρωπαϊκό μηχανισμό. Περισσότερο επλήγησαν τα βραχυπρόθεσμα πορτογαλικά ομόλογα με τις αποδόσεις των 5ετών να εκτοξεύονται σε νέα ιστορικά υψηλά από την είσοδο του ευρώ, της τάξης του 8.3%. Στο χρηματιστήριο καταγράφηκε πτώση, με τις μετοχές των τραπεζών να πλήττονται περισσότερο.
Οι εκτιμήσεις των αναλυτών προβλέπουν τη λήψη μιας απόφασης υπέρ της ευρωπαϊκής διάσωσης τον Απρίλιο ή τον Ιούνιο, όπου η Λισσαβόνα θα πρέπει να αναχρηματοδοτήσει εκδόσεις ομολόγων της τάξης των 10 δισεκατομμυρίων ευρώ που λήγουν.
Άλλες πηγές ωστόσο εκτιμούν ότι κανένα πολιτικό κόμμα της Πορτογαλίας δεν θα θελήσει να ασκήσει διακυβέρνηση σε μια ευρωπαϊκή διάσωση, ενώ κάθε πορτογαλική κυβέρνηση γνωρίζει καλά πως ενδεχόμενη ευρωπαϊκή διάσωση δεν θα επιλύσει το μεγαλύτερο και πιο μακροχρόνιο πρόβλημα της χώρας: των περιορισμένων της οικονομικών προοπτικών.
Η συμμετοχή στο ευρώ υπήρξε για την Πορτογαλία μια ‘χαμένη δεκαετία’, αφού η χώρα επί σειρά ετών κατέγραφε την πιο αργή ανάπτυξη της Ευρωζώνης: το πορτογαλικό ΑΕΠ αυξήθηκε με ετήσιο ρυθμό μόλις 1,1% μεταξύ 2001 και 2007. Που σημαίνει ότι ναι μεν μπορεί να απαιτούνται μέτρα λιτότητας στην παρούσα συγκυρία, αλλά όλα αυτά σημαίνουν περαιτέρω παραμονή της Πορτογαλίας σε στασιμότητα και πιθανώς την υποχώρησή της σε ύφεση.
Καμιά ανάκαμψη για τη Λισσαβόνα δεν είναι αδύνατο να επιτευχθεί δίχως μια μεγάλη και σε εθνικό επίπεδο αναδιάρθρωση της οικονομίας με στόχο την προώθηση των εξαγωγών και της βιομηχανίας, τονίζουν.
Άλλες πηγές ωστόσο εκτιμούν ότι κανένα πολιτικό κόμμα της Πορτογαλίας δεν θα θελήσει να ασκήσει διακυβέρνηση σε μια ευρωπαϊκή διάσωση, ενώ κάθε πορτογαλική κυβέρνηση γνωρίζει καλά πως ενδεχόμενη ευρωπαϊκή διάσωση δεν θα επιλύσει το μεγαλύτερο και πιο μακροχρόνιο πρόβλημα της χώρας: των περιορισμένων της οικονομικών προοπτικών.
Η συμμετοχή στο ευρώ υπήρξε για την Πορτογαλία μια ‘χαμένη δεκαετία’, αφού η χώρα επί σειρά ετών κατέγραφε την πιο αργή ανάπτυξη της Ευρωζώνης: το πορτογαλικό ΑΕΠ αυξήθηκε με ετήσιο ρυθμό μόλις 1,1% μεταξύ 2001 και 2007. Που σημαίνει ότι ναι μεν μπορεί να απαιτούνται μέτρα λιτότητας στην παρούσα συγκυρία, αλλά όλα αυτά σημαίνουν περαιτέρω παραμονή της Πορτογαλίας σε στασιμότητα και πιθανώς την υποχώρησή της σε ύφεση.
Καμιά ανάκαμψη για τη Λισσαβόνα δεν είναι αδύνατο να επιτευχθεί δίχως μια μεγάλη και σε εθνικό επίπεδο αναδιάρθρωση της οικονομίας με στόχο την προώθηση των εξαγωγών και της βιομηχανίας, τονίζουν.
